W efekcie grantu Nowe technologie reprodukcyjne – perspektywa childhood studies powstała książka Dziecko, in vitro, społeczeństwo. Ujęcie interdyscyplinarne
Z recenzji dr hab. Agnieszki Kościańskiej:
Autorki tekstów udzieliły głosu najbardziej zainteresowanym – dzieciom urodzonym dzięki in vitro, ich rodzinom, osobom niepłodnym, osobom starającym się o dziecko (kobietom i mężczyznom). Osobom, które jednocześnie mogą czuć się najbardziej poszkodowane przez toczącą się w ostatnich latach w polskiej przestrzeni publicznej dyskusję dotyczącą wspomaganej reprodukcji.
Na książkę składają się nie tylko artykuły stricte naukowe, opisujące wyniki badań czy sytuację prawną, lecz także wzruszająca autoetnografia pierwszego polskiego dziecka poczętego in vitro czy zapis dyskusji o tym, jaką rolę w życiu rodziny mogą odgrywać różne stanowiska wobec tej technologii.
Spis treści
Dziecko, in vitro, społeczeństwo. Wprowadzenie (Anna Krawczak, Ewa Maciejewska-Mroczek, Magdalena Radkowska-Walkowicz) / 7
Część 1 Polityki prywatności
Dziecko z in vitro? O ontologicznej choreografii między polityką a tożsamością (Ewa Maciejewska-Mroczek, Magdalena Radkowska-Walkowicz) / 23
Rodzina i jej najbliższe otoczenie w obliczu leczenia niepłodności metodą zapłodnienia pozaustrojowego (Magdalena Kołodziej) / 53
Być w ciąży tylko na próbę. Konceptualizacja przyszłego dziecka przez pary będące w trakcie i po zakończeniu leczenia, objęte opieką psychologiczną w ośrodkach leczenia niepłodności (Dorota Gawlikowska) / 76
„Trzeba być w tym razem”. O męskim doświadczeniu niepłodności i leczenia metodą in vitro (Maria Reimann) / 109
Między nakazem religijnym, dyskursem politycznym a przeżyciem prywatnym. Babcia i dziadek wobec zapłodnienia in vitro (Ewa Maciejewska-Mroczek, Magdalena Radkowska-Walkowicz) / 123
Trzy rozmowy o życiu. Różne relacje o in vitro. Dyskusja / 154
Część 2 Polityki publiczne
Państwo polskie i rodzicielstwo. Analiza krytyczna odejścia od refundacji leczenia niepłodności i wprowadzenia programu „Rodzina 500 plus” (Joanna Mishtal) / 173
„…by każde dziecko miało mamę i tatę”. Czy dziecko w Polsce musi mieć heteroseksualnych rodziców? Analiza prawna wybranych przepisów ustawy o leczeniu niepłodności (Anna Woźniak) / 195
Preimplantacyjna diagnoza genetyczna (PGD) i zasada odpowiedzialności rodzicielskiej (Dorota Szawarska) / 214
Dawstwo, lekarze i dzieci. Czego mogłaby nas nauczyć historia? (Anna Krawczak) / 232
Dyskusja o in vitro mieści się w szerszej polityczno-historycznej perspektywie. Podobnie jak kwestie płci — w ostatnich latach reprezentowane przez dyskusję nad tzw. ideologią gender — i seksualności, reprodukcja, w tym zapłodnienie pozaustrojowe, znajduje się w centrum nowoczesnych metod sprawowania władzy i nowoczesnego państwa, tak jak je ujmował Michel Foucault. Negocjacje władzy ujawniają się zwłaszcza w momentach przełomowych. W przypadku in vitro szczególnie znaczące będą tu transformacja ustrojowa w 1989 roku i wejście Polski do Unii Europejskiej. Jednocześnie w tym czasie możemy obserwować narastające wpływy w polskiej polityce Kościoła katolickiego. Historia sporu o in vitro naświetla więc różne napięcia w procesie polskiej transformacji, jest rodzajem mikrohistorii, częścią „wielkiej” historii Polski po 1989 roku. W tym kontekście widać, że spór ten nie dotyczy tylko kwestii medycznych, moralnych i prawnych, ale także koncepcji rodziny, obywatelstwa, państwa i udziału w nim Kościoła katolickiego.
Dyskusja o in vitro jest więc polem, na którym aktorzy polityczni negocjują narodowy kodeks moralny, wzorce płci i rodziny, a także warunki uczestnictwa w narodowej wspólnocie wyobrażonej. W polskim kontekście chodzi przede wszystkim jednak o negocjacje wpływu Kościoła katolickiego i jego wskazówek moralnych dotyczących polityki, prawa i codziennego życia obywateli; chodzi więc nie tyle o etykę czy medycynę, ile o pozycję w politycznej grze władzy i prawo do zarządzania moralnością.