Laboratorium etnograficzne Antropologia rodziny i dzieciństwa prowadzone w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UW (2013-2015)

Jest to dwuletni cykl zajęć łączących konwersatorium z intensywnymi badaniami terenowymi. W ramach laboratorium student ma szanse uczestniczenia w projekcie badawczym na wszystkich etapach jego realizacji pod opieką prowadzących grupę laboratoryjną.

Podczas naszego laboratorium zastanawiamy się, jak zmienia się postrzeganie i definiowanie współczesnej rodziny i dzieciństwa. Terenem naszych badań jest przede wszystkim Warszawa.

Prowadzenie: dr hab. Magdalena Radkowska-Walkowicz, dr Ewa Maciejewska-Mroczek, mgr Maria Reimann.

Uczestnicy: Julia Drąg, Hanna Frejlak, Dorota Górska, Jagoda Gutowska, Iga Kowalska, Karolina Krupa, Zofia Łoszewska, Mateusz Riabow, Maja Świderska, Agnieszka Wierzbińska.

Zagadnienia związane z relacjami pokrewieństwa są w centrum zainteresowania antropologii niemal od jej początków. Tak jak większość współczesnych badaczy podkreślamy kulturowe, a nie biologiczne uwarunkowania ideologii pokrewieństwa i metaforyczność kategorii powszechnie uznawanych za fakty biologiczne (np. kategoria krwi). Badamy różne konstelacje rodzinne, różne opowieści o rodzinie, różne sposoby praktykowania więzi.

Ważną rolę w postrzeganiu i definiowaniu rodziny odgrywa dziecko, na które zwrócimy szczególną uwagę. Rozumienie dzieciństwa podlega współcześnie znaczącym przemianom. Sama jego koncepcja, w takim znaczeniu, jakie nadajemy jej obecnie w kulturze zachodniej, jest czymś stosunkowo nowym. Najnowsze badania nad tym zjawiskiem podkreślają jego płynność, niejednoznaczność, negocjowalność. Tak jak jeszcze niedawno płeć, teraz wiek stał się kategorią, która traci cechę naturalności i musi być na nowo analizowana w relacji do zmieniających się kontekstów społeczno-kulturowych.

Dzieciństwo jest nie tylko integralnym, ale także pod wieloma względami zasadniczym okresem życia, jeśli chodzi zarówno o własne wspomnienia, jak i o praktyki rodzicielskie czy, szerzej, wychowawcze. Przekonanie o jego zasadniczej roli znajduje odzwierciedlenie w rozmaitych praktykach kulturowych tworzonych wokół najmłodszych. Ze względu na tak istotną rolę, przypisywaną obecnie dzieciństwu, badanie dzieci i rodziny dotykać może istotnych treści kulturowych i stanowić podstawę dla analiz dotyczących współczesnych społeczeństw. Wychowanie dzieci, jak nigdy dotąd, jest dziś urefleksyjniane, poddawane niezliczonym analizom, dokładnie planowane. Wybór modelu rodzicielstwa jest wyborem związanym z tożsamością jednostki. W kulturze, w której mamy do czynienia z dominacją etosu indywidualistycznego, budowanie relacji rodzic – dziecko staje się wobec tego wyzwaniem, pracą do wykonania. Jednocześnie relacja ta jak nigdy dotąd postrzegana jest jako zagrożenie, w szczególności dla tak istotnej obecnie samorealizacji.

W toku zajęć laboratoryjnych także zastanawiamy się nad zmieniającą się rolą dzieciństwa w planie życia jednostki, a także nad kwestią rodzicielstwa w kontekście współczesnych „problemów z tożsamością”. Szczególny nacisk położymy na zapoznanie się z nowymi perspektywami badawczymi, w tym perspektywą childhood studies, interdyscyplinarnych badań nad społeczną konstrukcją dzieciństwa. Ważne będą dla nas również teksty zaliczane do takich subdyscyplin jak: antropologia ciała, edukacji, jedzenia, pokrewieństwa, pamięci. Zwracamy szczególną uwagę na etyczny wymiar badań.